"Herinneringen aan een Kabeljauw" en andere verhalen....

"Herinneringen aan een kabeljauw"
Geschreven door Leo Meershoek.

"Op 22 januari 1953 arriveerden we na een avontuurlijke reis met het MS ‘Willem Ruys’ in Rotterdam.
Avontuurlijk, want we maakten de historische aanvaring met het MS ‘Oranje’ mee.
Mij onbewust van de woningnood in Nederland had ik vanuit Indië het thuisfront in Den Haag gevraagd alvast een huis voor ons te huren. Maar zo werkte dat toen niet, daar kwamen woonvergunningen en wachtlijsten bij kijken.
We werden door mijn ouders opgevangen en trokken voorlopig in mijn oude slaapkamer.
‘Kamertje’ want het mat 4 bij 2,5 meter en daar sliepen we met ons drieën in.
Het was nog winter en het was er koud. ’s Ochtends zat onze adem als een laagje ijs op de ruiten.
Centrale verwarming in woonhuizen bestond nog lang niet en dus sliep ma soms met handschoenen en sokken aan.
Al met al geen toestand om lang te laten duren.
Maar als de nood het hoogst is, is de redding nabij en kwam mijn geluk mij weer eens te hulp.
Op een wandeling kwamen we Cootje tegen, een collegaatje uit de tijd toen ik voor mijn militaire dienst bij de Distributie werkte.
Co werkte nu bij de Huisvestingsdienst en vertelde dat er een regeling was ter ondersteuning van emigranten.
Als je hun complete inboedel overnam verstrekte de Huisvesting je een woonvergunning.
En wat nog mooier was, Co had op dat moment een collega die op het punt stond naar Zuid Afrika te emigreren!
Ik kreeg zijn adres en om een lang verhaal kort te maken binnen een week hadden we een vergunning en dus een huis.
Het was een fijn huis dicht bij de markt.

Goedkoop en gezellig

De nabijheid van de markt beviel ons bijzonder goed, niet alleen was het lekker goedkoop en gezellig, het deed ook een beetje aan de Pasar (markt) in Indie denken.
Die herinnering was nog zo vers dat we soms de neiging hadden om ‘af te dingen’ - waar niet elke kraamhouder enthousiast over was.
Het was een sport om tegen sluitingstijd koopjes te zoeken.
Spannend hoogtepunt was kerstavond waarop we probeerden om op het laatste moment een afgeprijsde of zelfs gratis kerstboom te bemachtigen.
Het is ons altijd gelukt.
Op zaterdagavond deden sommige kooplui ook altijd liever iets van de prijs af dan alles weer te moeten inpakken en voor het weekeinde mee terug te nemen.

Een Scheveningse viskraam

Zo liep ik op een zomerse zaterdag en rondje en kwam langs een viskraam.
Daar lag op brokken ijs een monster van een kabeljauw – vaak gul genoemd trouwens.
Ik schat van kop tot staart zo’n tachtig centimeter.
De Scheveningse vrouw die in vol ornaat in de kraam stond zag mij kijken en vroeg of ik kabeljauw moest.
Ik zei van niet maar merkte op dat ik nog nooit zo’n knaap had gezien.
Ze was het met me eens dat hij behoorlijk aan de maat was.
"Wat moet die nou kosten?" wilde ik weten. Ik mocht hem voor drie gulden mee nemen.
Nu lijkt dat belachelijk goedkoop, maar in die tijd, toen er nog volop werd gerekend en betaald met centen was het toch een hoop geld.
Ik schudde van nee en liep door hoewel ik de vis graag wilde hebben.

Voor een daalder

Na zo hier en daar wat te hebben rondgekeken liep ik dezelfde weg terug.
Ze zag me en riep wijzend op de vis “hij kijkt je nog steeds aan hoor”.
Dat was een opening dus ik zei dat ik hem voor een piek wilde meenemen.
“Nou moet je het niet te gek maken,” deed zij verontwaardigd, “maar vooruit dan, twee gulden.” '
Dat ging de goede kant uit maar ik zei ‘nee’ en maakte aanstalten om door te lopen.
“Wat wil je dan”, vroeg zij weer.
Ik keek haar aan en deed mijn laatste bod: “een daalder.”
En ik had hem! Voor een gulden en vijftig cent.
Een potje pingelen en ‘tawarren’ zoals dat in Indië heet werd met voldoening afgesloten.
Ik kon het nog!
Zij pakte de vis in een soort van vetvrij papier en daarna in kranten.
Een plastic tasje zou handig geweest zijn maar het zou nog tientallen jaren duren voor iemand het plastic uitvond en weer een ander bedacht dat je daar van die handige tasjes van kon maken.
Dus nam ik het beest op mijn arm en ging naar huis.
Ik kan niet zeggen dat ik daar over-enthousiast werd ontvangen.
Waar ik gevallen was voor wat men een generatie later een impulsaankoop zou noemen, vatte Ma de situatie nuchter samen in de verzuchting: ‘wat moet ik daar nou mee?’

Geen koeling

Dat was een goeie.
Het was hartje zomer en ijskasten of vrieskisten waren nog lang geen gemeengoed in de huishoudens.
“Stoven en bakken”, zei ik rustig en begon de vis te fileren.
En daar was ik goed in want als jongen had ik menige snoek die door mijn vader was gevangen schoon en panklaar gemaakt.
De zekerheid waarmee ik te werk ging gaf iets geruststellends.
Zo er al problemen waren, we hadden ze onder controle.
Toen ik klaar was droeg ik de moten over aan Ma die uiteraard het culinaire gedeelte voor haar rekening nam. Bleef voor mij nog een probleempje, het afval.
Visafval een paar dagen op een warm balkon in een warme asemmer bewaren leek me geen goed idee.
Daar had ik een betere oplossing voor.
Ik sneed vinnen, staart, vel, graten en dergelijke zo klein mogelijk en verdeelde het in handzame porties die ik een voor een door het toilet spoelde.
Dat ging prima. Bleef wel die grote kabeljauwkop over….
Hoewel ik er niet helemaal gerust op was dat hij ook in de afvoer zou passen besloot ik het te proberen.
Ik liet hem in de juiste positie in de pot zakken, trok door en..... hij verdween.
Eind goed, al goed.
Dacht ik.
Toen ik ’s maandag in de lunchpauze thuis kwam was het trottoir voor ons portiek opengebroken.
In een soort loopgraaf waren twee man bezig met de riolering.
De orzaak van de verstopping hadden ze gevonden en op een stapeltje tegels gelegd.
Een gullekop!
Ondanks alles wat hij had meegemaakt zag hij er nog verrassend gaaf uit.
Om met de Scheveningse te spreken: hij keek me nog steeds aan en ik meende zelfs even dat hij mij een knipoog van verstandhouding gaf.
Maar dat zal wel verbeelding zijn geweest."

Einde.

dit artikel, dat Leo Meershoek eerder publiceerde in De Oude Hagenaar mocht hier geplaatst worden met persoonlijke toestemming van
Leo Meershoek, (83) den Haag